Niebieski wieloryb – prawda, czy fałsz?
Internet jest źródłem informacji prawdziwych, ale także nieprawdziwych a nawet celowo wprowadzających w błąd.
Podczas zajęć uświadomimy dzieciom te fakty i uczulimy na krytyczne korzystanie z zasobów sieci.
Zajęcia rozpoczynamy od swobodnej rozmowy z uczniami na temat ich odczuć na temat prawdy i fałszu w Internecie.
Czy Internet różni się w tym względzie od świata, w którym żyją?
Czy uważają, że informacje w sieci są równie wiarygodne, co np. w podręcznikach szkolnych?
A jeśli tak/nie to dlaczego?
Najważniejsze odpowiedzi i tezy uczniów zapisujemy na tablicy w postaci „mapy myśli”.
Następnie prezentujemy szereg przykładów fałszywych informacji, jakie są dostępne w Internecie i upowszechniane pośród młodych ludzi, które można znaleźć w serwisie internetowym, reklamie lub ulotce, np.:
- fałszywe uogólnienia - spotykane w serwisach społecznościowych stwierdzenia blogerów: możesz wszystko, moja racja jest jedyna, wiodę ciekawe życie, itp.
- „fake news”, czyli nieprawdziwe informacje celowo umieszczane w Internecie, by wpłynąć na zachowania ludzi: np. związane z szerzeniem ksenofobii, oczernianiem imigrantów - https://natemat.pl/154443,polski-bloger-napisal-o-ataku-imigrantow-na-granicy-wloch-i-austrii-gw-historie-wyssal-z-palca
- informacje podawane przez dziennikarzy, którzy nie zweryfikowali zagranicznego źródła lub nieumiejętnie przetłumaczyli artykuł z języka obcego: np. Niebieski Wieloryb - ttps://www.spidersweb.pl/2017/03/niebieski-wieloryb.html
- nieprawdziwe cytaty: np. z Alberta Einsteina - Kiedy pszczoła zniknie z powierzchni ziemi, to człowiekowi pozostaną już najwyżej cztery lata życia.
Nie będzie pszczół, to nie będzie zapylania, nie będzie zapylania, nie będzie roślin, nie będzie roślin, to nie będzie zwierząt… - https://natemat.pl/193663,sa-trzy-rodzaje-klamstw-nie-powiedzial-nigdy-mark-twain-nie-daj-sie-nabrac-na-falszywe-cytaty - fałszywa tożsamość – zbudowanie w serwisach społecznościowych konta osoby, która nie istnieje lub podszywanie się pod inną osobę, w celu
prowadzenia polemik i przypisywania tym osobom nieprawdziwych poglądów w celu ich kompromitacji. Fałszywa tożsamość może być rozwijana także dla celów ewidentnie przestępczych, przez pedofilii - http://pressmania.pl/falszowanie-internetowej-tozsamosci/ - fotomontaż – spreparowane w programach graficznych zdjęcia pokazujące wydarzenia, które nigdy nie miały miejsca oraz osoby w negatywnym na ogół kontekście w celu zmylenia czytelników oraz skompromitowania osób - http://www.benchmark.pl/aktualnosci/jury-nikona-oszukane-w-konkursie-foto-nagrodzono-fotomontaz.html
- treści nieprawdziwe, wprowadzające w błąd w reklamach, np.
https://www.infor.pl/prawo/prawa-konsumenta/nowosci/86950,Ukarani-za-reklamy-wprowadzajace-w-blad.html - „łańcuszki” internetowe – spam, w którym formułowane są prośby do adresata, których niespełnienie ma grozić mu znalezieniem się w niekorzystnej sytuacji: https://www.se.pl/styl-zycia/porady/5-najdziwniejszych-lancuszkow-polskiego-internetu-boisz-sie-aa-FJA7-JDFN-uDMD.html.
Portal, który wyśmiewa bezkrytyczne podejście do informacji i sam kreuje humorystyczne „fake newsy”: https://aszdziennik.pl/
Uczniowie przygotują plakat – infografikę z podstawowymi zasadami zachowania się w przypadku korzystania z informacji z sieci.
Uczniowie zgłaszają swoje pomysły i notują je we współdzielonym pliku.
Następnie grupują pomysły do postaci podstawowych kilku rekomendacji, takich jak np.:
- krytyczne podejście do informacji – świadomość, że mogą być fałszywe całkowicie lub częściowo
- krytyczne i ostrożne podejście do profili nieznanych osób w mediach społecznościowych – ze świadomością, że mogą one należeć do osób realizujących za ich pomocą płatne kampanie oczerniania, wpływania na opinie ludzi lub trollowania: https://pl.wikipedia.org/wiki/Trollowanie, a także do przestępców - pedofilów.
- analiza i weryfikowanie informacji – sprawdzanie ich w kilku źródłach
- korzystanie z wiarygodnych źródeł – unikanie lub sceptycyzm wobec portali nastawionych na sensację, plotkarskich, zajmujących się celebrytami, prowadzonych przez organizacje polityczne lub propagujące ideologie
- uświadomienie sobie, że celem reklamy nie jest obiektywne zaprezentowanie cech produktu, czy usługi, lecz zachęcenie do korzystania z nich poprzez prezentację wyłącznie pozytywnych ich cech i walorów.
Te podstawowe rekomendacje nauczyciel wprowadza do wcześniej przygotowanego pliku na platformie Glogster, zapisuje, drukuje plakat – infografikę i przekazuje uczniom. Plakaty można także udostępnić na tablicach w klasach i na korytarzu.